ZJAWISKA WPŁYWAJĄCE NA STAN POWIETRZA
Smog [ang.]- utrzymujące się nad terenami wielkich miast i okręgów przemysłowych zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Smog tworzą zanieczyszczenia pierwotne (pyły, gazy i pary emitowane przez zakłady przemysłowe, energetyczne, silniki spalinowe pojazdów mech. itp.) i ich produkty fotochemiczne i chemiczne przemian zachodzących w warunkach inwersji temperatury, podczas braku ruchów powietrza (przy bezwietrznej pogodzie).  Średnioroczne wartości zanieczyszczenia powietrza w porównaniu z normą (jasna linia)
Powstawaniu smogu sprzyja położenie zagrożonych nim obszarów w obniżeniach; rozróżnia się smog fotochemiczny
i smog kwaśny.
Smog fotochemiczny, zwany też utleniającym, tworzy się w czasie silnego nasłonecznienia w wyniku
fotochemicznych przemian występujących w dużym stężeniu tlenków azotu, węglowodorów, zwłaszcza nienasyconych
(alkeny) i innych składników spalin (głównie samochodowych). Ze związków tych powstają bardzo reaktywne
rodniki, które z kolei ulegając przemianom chemicznym tworzą toksyczne związki, głównie nadtlenki, np.
azotan nadtlenku acetylu. Składnikami tego typu smogu są także: ozon, tlenek węgla (czad), tlenki azotu,
aldehydy, węglowodory aromatyczne.
Smog kwaśny, zwany też mgłą przemysłową, powstaje w wilgotnym powietrzu silnie zanieczyszczonym tzw. gazami
kwaśnymi, głównie dwutlenkiem siarki (SO2) i dwutlenkiem węgla (CO2), oraz pyłem węglowym. Smog, ze względu
na dużą koncentrację agresywnych czynników chemicznych, stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt,
wywołuje choroby roślin i powoduje niszczenie materiałów.
|
Smog kwaśny obserwowano już w 1 poł. XX w., m.in.: 1930 w dolinie Mozy (Belgia), 1948 w Donorze (USA),
oraz 1948, na przeł. 1952 i 1953, 1956 w Londynie, gdzie 1952/53 w ciągu 7 dni wskutek smogu (przyczyna
bezpośrednia lub pośrednia) zmarło 4000 osób, 1956 - 1000 osób, nieco później wystąpił smog fotochemiczny w
Los Angeles, Atenach i in. miastach. W Polsce smog kwaśny występuje w Krakowie i niektórych miastach
Górnego Śląska.
Jeśli nad warstwą zimnego powietrza zalegnie masa ciepłego powietrza, wtedy zimne, cięższe powietrze nie może
przedostać się do góry. Takie zjawisko w meteorologii określa się jako "inwersję temperatury", a to
sygnalizuje, że z powodu warunków pogodowych możliwe jest utworzenie się smogu, jeśli jednocześnie w pobliżu
powierzchni gleby będą pozostawały przez dłuższy czas szkodliwe substancje zanieczyszczające powietrze.
Efekt cieplarniany - to wzrost średniej temperatury przy powierzchni Ziemi wywołany zmianą bilansu
energetycznego promieniowania słonecznego pochłanianego przez Ziemię i promieniowania wysyłanego przez Ziemię.
Gazy i pyły zanieczyszczające atmosferę zatrzymują część promieniowania emitowanego przez powierzchnię Ziemi,
w związku z czym temperatura tej powierzchni wzrasta. W ostatnich dwóch stuleciach człowiek wywarł istotny
wpływ na skład atmosfery. Przede wszystkim doszło do zwiększenia o około 25% ogólnej zawartości dwutlenku
węgla (CO2). Stało się to wskutek uprzemysłowienia i zurbanizowania oraz ogromnego rozwoju motoryzacji
(transport: kołowy, morski, lotniczy).
Najważniejszym gazem atmosferycznym przyczyniającym się do powstawania efektu cieplarnianego jest
dwutlenek węgla, a także metan, tlenek azotu, ozon i freony.
Raport Międzynarodowego Zespołu do Zmian Klimatycznych (1995) przewiduje, że w wyniku efektu cieplarnianego
w następnym stuleciu na skutek topnienia lodów poziom wód morskich może wzrosnąć o ok.1 m, zalewając
większość delt rzecznych, wysp na atlantyckim wybrzeżu USA, część Chin, wyspy na Oceanie Indyjskim i
Spokojnym. Zimy będą cieplejsze, a lata niebezpiecznie dla życia upalne. Zaostrzą się susze, opady deszczu
będą prowadziły do nieustających powodzi.
|
